Geschiedenis

De H. Catharinaparochie is opgericht in 2010 en omvat alle toenmalige parochies binnen de burgerlijke gemeente Oosterhout. Dat waren op dat moment de parochies (in volgorde van ouderdom) St. Jan de Doper (Basiliek), H. Cornelius (Den Hout), H. Marcoen (Dorst), H. Johannes de Doper (Oosteind), H. Antonius, H. Maria, Verrijzenis. Een aantal van die parochies hadden al eerder bestaande parochies in zich opgenomen.

Begin
De verbreiding van het christendom in onze streek is verbonden met twee namen: de heilige Amandus (ca. 600-680), die vanuit het stroomgebied van de Schelde het christelijk geloof in onze streken heeft gepreekt en die van de heilige Willibrord (658-739), die vanuit Engeland met een aantal gezellen naar Nederland kwam en onder meer in Noord-Brabant gemissioneerd heeft.

Kerk op de Markt
Rond het jaar 800 was er op de plaats van de huidige Markt een begraafplaats. Het zou kunnen dat daarbij ook een kerkje heeft gestaan. Sporen van het eerste stenen kerkje op de Markt onder de huidige kerk dateren van ca. het jaar 1000. Dat kerkje is in de eerste helft van de 12^e eeuw aanmerkelijk uitgebreid. Op diezelfde plaats verrees van 1495 tot 1547 de huidige St. Jan inclusief de toren. De eerste historische akte waarin sprake is van de parochie van Oosterhout dateert van 1277. Vanaf 1400 is er een lijst van pastoors aan te wijzen. Naast de kerk op Markt was binnen de parochie een gasthuis met een kapel in Den Hout (1395) en een kapel in Dorst (1530). De territoriale omvang van de toenmalige Oosterhoutse parochie valt vanaf het jaar 1300 ongeveer samen met de huidige grenzen van de H. Catharinaparochie.

Schuurkerken
Als gevolg van de Tachtigjarige Oorlog werd de openbare uitoefening van de katholieke eredienst in 1648 verboden. Alle kerken werden ontdaan van hun katholieke inventaris (altaren, beelden, schilderijen, etc.) en werden overgedragen aan de protestanten. De katholieken gingen min of meer ondergronds. Ze kerkten vanaf die tijd in zgn. schuurkerken, gebouwen die er van buitenaf niet uitzagen als kerken, maar als schuren, pak- of woonhuizen. Die schuurkerken werden mettertijd groter en kregen vaak rijke interieurs. De schuurkerk van Oosterhout stond op het einde van de St. Janstraat en was tot 1809 in gebruik. Op het einde van de 18^e eeuw werden er op het gebied van bestaande parochie twee nieuwe parochies opgericht: in 1787 de H. Cornelius in Den Hout en in 1790 de H. Marcoen in Dorst. Er waren in Oosterhout bovendien nog twee andere kapellen waar de katholieken ter kerke konden gaan: de kapel van St. Catharinadal (vanaf 1647) en een kapel bij een van de slotjes in de Ridderstraat.

Tijd van groei
De katholieken kregen in 1809 de St. Jan terug en richtten de kerk helemaal opnieuw in. Van 1883 tot 1885 werd de kerk flink uitgebreid en ingrijpend gerestaureerd door de bekende architect Pierre Cuypers. Intussen was het aantal inwoners van Oosterhout, Den Hout, Dorst en Oosteind toegenomen. Dat leidde in 1852 tot de oprichting van de parochie H. Johannes de Doper en de bouw van de huidige kerk in Oosteind. In Oosterhout zelf werd in 1881 de H. Hartkerk gebouwd, een rectoraatskerk, die pas in 1925, na het vertrek van de Jezuïeten, een parochiekerk werd. In 1906 werd de H. Antoniusparochie opgericht en voorzien van een nieuwe, grote kerk. De kerken van Den Hout en Dorst werden in 1878 en 1912 volledig nieuw gebouwd.
Met name in de tweede helft van de 20^e eeuw breidde Oosterhout zich uit. Dat leidde tot de oprichting van nieuwe parochies en de bouw van kerken: H. Mariakerk aan de Wilhelminalaan (1952), de Nazarethkerk aan de Slotlaan (1961), de Verrijzeniskerk aan de Vondellaan (1965). Bij de oprichting van de parochie Dommelbergen in 1976, werd geen eigen kerk meer gebouwd. Men gebruikte samen met de Gereformeerde Kerk de Ark: een teken van de ontkerkelijking die vanaf de jaren zestig onstuitbaar inzette.

Tijd van krimp
De eerste parochiekerk die in Oosterhout gesloten en (op de voorgevel na) afgebroken werd was halverwege de jaren zeventig de H. Hartkerk in de Gasthuisstraat. In de 21^e eeuw zijn de volgende kerken gesloten: de Nazarethkerk (2006), de Mariakerk (2016), de Corneliuskerk (2016) en de Antoniuskerk (2016).

Momenteel (augustus 2019) heeft de H. Catharinaparochie vier kerken in gebruik: de Basiliek St. Jan die tevens de parochiekerk is, de H. Johannes de Doperkerk in Oosteind, de H. Marcoenkerk in Dorst en de Verrijzeniskerk in de wijk Oosterheide, die in 2005 geheel nieuw is herbouwd. Daarnaast zijn er twee ruimtes waar regelmatig vieringen worden gehouden: de Vinder bij de gesloten H. Antoniuskerk en dorpshuis Den Brink in Den Hout.

Bovenstaand historisch overzicht met veel jaartallen laat niet zien hoe het geloof beleefd en gevierd werd. Het is in de parochie(s) van Oosterhout nooit alleen gegaan om organisatie en gebouwen. Er werd door al die eeuwen heen aandacht besteed aan onderwijs en geloofsoverdracht, aan zorg voor zieken, ouderen, armen en misdeelden. Er was vanaf de 19^e eeuw een rijk katholiek verenigingsleven van culturele, maatschappelijke en sportieve aard. De geloofsbeleving heeft in die tien eeuwen allerlei vormen gekend. Naast de vieringen in de kerken, de liturgie en de sacramenten, was er gezamenlijk gebed in huizen en bij kleine kapellen en waren er zichtbare manifestaties van geloofsleven in bedevaarten en processies.

Een bijzonder aspect van de Oosterhoutse parochie is ook de aanwezigheid van religieuzen en kloosterlingen geweest: van de Tempeliers in de Middeleeuwen, de vele religieuzen die zich in de 19^e en 20^e eeuw bezighielden met onderwijs en ziekenzorg, tot de huidige kloosters van de Heilige Driehoek.

Pastoor Han Akkermans